De Meern,
30
november
2017
|
17:11
Europe/Amsterdam

Wij zijn als mensen te robuust

Doorbraak nodig om gezond te leven en te bouwen

Samenvatting

“Leuk dat je net uit een mooi licht schoolgebouw komt, maar ik kom net uit een oud gebouw waar het muf ruikt en het donker is met klassen en veel lawaai op de gangen. Mijn bijdrage aan de bouwagenda is om de roadmap scholenbouw zo te maken dat die problemen in de toekomst voor eens en voor altijd zijn opgelost. Een gesprek met Atto Harsta over licht, lucht en het natuurlijke gedrag van mensen.” 

Atto vertelt: “Er ligt een maatschappelijk probleem waarbij het een opgave is om de bouwsector op één lijn te krijgen. De opdracht vanuit verschillende ministeries is om eindelijk eens innovatie aan te wakkeren. Bernard Wientjes is de trekker van een ambitieuze bouwagenda en in het nieuwe regeerakkoord is 80 miljoen opgenomen om dat uit te rollen. Eén van de lijnen is de roadmap scholen, waarbij we vooral systeemproblemen moeten oplossen. Het bestaande systeem handhaven betekent met verschillende financieringsvormen, onduidelijk eigenaarschap, renovatie die niet geadresseerd is en een knellende wet- en regelgeving door blijven modderen. Dat krijg je niet opgelost door een leuke pilot hier en daar; daar heb je een transitieagenda voor nodig.”

INTEGRAAL BEWUSTZIJN
“Natuurlijk zijn er mooie voorbeelden van duurzame scholen, maar het schort aan integraal bewustzijn. De energieopgave wordt door veel besturen vertaald naar centraal inkopen en dan vooral op apparaat niveau. Er zijn te veel gebouwen met bedroevend natuurlijk licht en een slecht binnenklimaat; dat los je niet op bouwfysisch of facilitair niveau op. Het vraagt om rigoureuze ingrepen. Haal de huisvesting weg bij de gemeente want dat wordt nooit wat. We moeten van het gedeelde af. Doordecentralisatie kan een optie zijn. Vanaf het mbo zie je dat die integrale verantwoordelijkheid beter werkt. Het is van de gekke dat we nog steeds moeten lobbyen om het kwaliteitskader in het programma van eisen te krijgen. Dat mag geen discussie zijn, want zelfs de ondergrenzen zijn al veel te laag, ook al zijn ze opgerekt. 80% van de gymleraren haalt doof het pensioen. Licht, lucht en geluid; iedereen zegt dat het belangrijk is, maar uiteindelijk krijg je te maken met de wet van de snel dalende ambitie. We beginnen hoog, maar eindigen altijd laag door de invloed van financiën, tekort aan tijd en veel afstemmingsfouten in de integrale benadering. Dan valt daglicht en natuurlijke ventilatie sowieso al snel af, want die hebben geen eigenaren zoals kunstlicht en energie wel hebben.

Niemand komt op voor de kwaliteit van natuurlijk licht. Het probleem is dat het denken over omgevingen gedreven wordt door een smalle visie, ook vanuit de energieagenda. Dat leidt tot gesloten thermosflessen en nare gebouwen die zogenaamd duurzaam zijn. Er wordt apart van elkaar gewerkt aan de circulaire economie of het klimaatakkoord, maar dan vergeet je de integrale benadering. Onze scholen moeten later zorginstellingen kunnen worden. Nu voldoen ze vaak al niet meer na twintig jaar.”

 

 

Wij zijn als mens eigenlijk te robuust; hadden we 30 plantjes in een klas gezet dan waren ze allang doodgegaan
Atto Harsta

CALAMITEITEN
“Negen van de tien scholen hebben geen besef hoe de energierekening tot stand komt. Datzelfde gaat over de kwaliteit van het binnenklimaat. Je ruikt wel iets, maar na twee dagen in een muf lokaal merk je het niet meer. Wij zijn als mens eigenlijk te robuust; zouden we 30 plantjes in een gemiddeld lokaal zetten dan waren ze allang doodgegaan. Alleen na een calamiteit is een probleem voelbaar, zoals de betonvloeren die instorten of een flat die in Londen afbrandt. Dan realiseren we ons wat we allemaal aan die gevels hebben geprutst. Daarnaast worden kansen verkeerd geïnterpreteerd; we willen mensen anders laten werken als gevolg van de digitalisering en het fileprobleem en we gebruiken het om minder vierkante meters te maken. Dat moet je niet inzetten als een bezuinigingsoperatie. Die meters zijn al krap genoeg gesteld. Mensen hebben ruimte en licht nodig om zich goed te voelen.”

KRITISCH ZIJN
“We weten niet hoe we op gezondheid en veiligheid moeten sturen. Ouders hebben die prikkel van nature wel, maar roepen dan dat kinderen mogelijk uit een boom kunnen vallen die op het schoolplein staat. We moeten juist naar onveiligere schoolpleinen, want dan leren ze tenminste te vallen. Ouders halen hun kind nooit van een school af omdat het binnenklimaat te slecht is. Terwijl dat een veel groter gevaar is. Als je uit een boom valt breek je iets, maar we weten niet wat een kind opdoet wanneer hij 20 jaar in een slechte onderwijsomgeving leert, leeft en werkt. Als je mensen vraagt wat ze op vakantie doen dan zeggen ze dat ze de natuur opzoeken en lekker buiten zijn. Ze gaan niet voor hun lol een week in een schoollokaal zitten. Ik ben zelf een redelijk kritische ouder, maar weet ook niet of de school de filters op tijd vervangt. Wanneer ik dat zou vragen denk ik ook niet dat iemand het binnen de school weet. Heel veel binnenklimaat factoren zijn onzichtbaar en daarom moeilijk te vatten. Je voelt dat het goed is, maar je weet niet wat slecht is want je went eraan. Met geluid is het nog veel moeilijker. Veel scholen zijn akoestisch verschrikkelijk slecht. Uit proeven met ratten blijken ze van te veel geluid stress te krijgen. Stress is de grootse bedreiging van de volksgezondheid. Je kunt iemand heel erg martelen met geluid. De kennis is er wel, maar we krijgen het niet goed voor het voetlicht. Ik was laatst in een zogenaamde dode kamer; dat is een akoestische 0-kamer waar al het geluid afwezig is. Dat is ook ziekmakend.”

LIVING DAYLIGHTS
“Living Daylights heb ik opgericht vanuit mijn eigen bewustzijn. Niet iedereen is gelijk en sommigen hebben een verhoogde gevoeligheid voor straling. Dat is met geluid ook zo. Laatst zijn de klokken weer teruggezet; ik heb daar drie weken last van. Ons bioritme is gekoppeld aan licht en donker. Architectuur en bouwkunde moeten daarop inspelen. We zijn in feite nog steeds dezelfde naakte apen van anderhalf miljoen jaar geleden. Daar is evolutionair niet veel veranderd. Het boek sapiens is echt een aanrader; veel zaken zijn evolutionair goed geregeld. Pas de laatste 60 jaar na de oorlog zijn we ons massaal naar binnen gaan bewegen. Waarom laat iedereen zich opsluiten; voor gezond leven heb je frisse lucht en licht nodig. Ik moet elke dag minimaal een uur buiten bewegen anders functioneer ik niet goed. Wat is de belangrijkste plek in een woning? Precies: de slaapkamer. Voor de rest kun je buiten zijn. Het publieke domein erodeert, stelt de rijksbouwmeester. We sluiten ons op in onze woning en ontmoeten elkaar niet meer in het publieke domein. In Friesland werken dorpen samen rond het opwekken van energie. Die natuurlijke gemeenschappen missen we steeds meer, waardoor mensen zich nog meer opsluiten. De school als community kan wel een natuurlijke gemeenschap vormen van waaruit je activiteiten kunt ontwikkelen en vooral verbinden.”

“VELUX is één van de weinige partijen die daglicht echt serieus neemt. Ze hebben als daglichtambassadeur vanuit hun betrokkenheid kennis naar de markt gebracht en daarmee hebben ze onder andere ook Living Daylights erg gestimuleerd. Als je vanaf de TU Delft komt weet je niet wat het menselijk lichaam nodig heeft. We hebben alles ingedeeld in kennisdomeinen waarbij architectuur en medische studies naar verschillende opleidingen zijn vertaald, terwijl ze elkaar beïnvloeden en versterken. De visuele behoefte van de mens is een andere behoefte dan onze gezondheidsbehoefte, maar voor beiden hebben we licht en lucht nodig. Wat we geregeld hebben is dat de kinderen het schoolbord kunnen zien, maar niet dat ze in een gezonde omgeving kunnen opgroeien.”

Kijk voor meer informatie op modulairelichtstraten.velux.nl.

Atto Harsta werkt aan: “De transitie van onze gebouwde omgeving van lineair naar circulair, van exclusief naar inclusief en met voor Nederland een grote opgave om met (eigen) hernieuwbare (biobased) grondstoffen verder te bouwen aan een gezonde en volhoudbare samenleving.” Meer informatie: https://aldusbouwinnovatie.wordpress.com/